Op 3 juli 2025 is een nieuw beleidsbesluit gepubliceerd met betrekking tot Algemeen Nut Beogende Instellingen (‘ANBI’s’). Dit besluit bevat zowel verduidelijkingen als aanscherpingen van het bestaande beleid. Zo zijn onder andere de regels voor het vormen van bestemmingsreserves aanzienlijk strenger geworden. Diverse van deze aanscherpingen werden in de praktijk al door de belastingdienst toepast en zijn in recente kennisgroepstandpunten al tot uiting gekomen, maar waren tot op heden niet (expliciet) gepubliceerd. Voor bestuurders en adviseurs van ANBI’s is het van groot belang om deze wijzigingen zorgvuldig te analyseren. In deze nieuwsbrief gaan wij in op de belangrijkste nieuwe of gewijzigde onderdelen van het besluit.
Bestedingscriterium (anti-oppoteis)
Een ANBI mag niet meer vermogen aanhouden dan nodig is voor de continuïteit van haar voorgenomen werkzaamheden. Welke reserves zijn in ieder geval toegestaan volgens het besluit?
- Een continuïteitsreserve
- Reserves voor voorziene werkzaamheden (bestemmingsreserve)
- Stamvermogen
Opvallend is de aangescherpte invulling van bestemmingsreserves en de mogelijke aanscherping voor stamvermogen. Het is belangrijk om te weten dat een algemene reserve, zonder nadere toelichting, in beginsel niet is toegestaan. Het besluit geeft de volgende nadere regels:
Ad 1 en 2 Continuïteits- en bestemmingsreserves
Voor de beide eerste reserves gelden de volgende regels:
- een continuïteitsreserve is toegestaan met als vuistregel 1,5 maal het gemiddelde kostenniveau van de eigen werkorganisatie.
- een reserve voor voorziene werkzaamheden (in de RJ: bestemmingsreserve) mag alleen worden gevormd als deze wordt onderbouwd met concrete projecten en bijbehorende bedragen. Dit vereiste werd in de praktijk al door sommige inspecteurs gehanteerd, maar is nu formeel vastgelegd.
Wij vinden de regels voor die laatste reserve erg streng. ANBI’s die bijvoorbeeld jaarlijks reserveren voor gemiddeld verwachte aanvragen of voor algemene noodhulp, lopen het risico dat deze reserveringen voortaan worden afgekeurd. In dergelijke gevallen kan het verstandig zijn om vooraf afstemming met de Belastingdienst op te starten. Wij begrijpen niet goed waarom dit strengere toetsingskader nu in het beleid is opgenomen.
Let op: het besluit geeft de standpunten van de Belastingdienst weer en is dus geen wet. Desondanks kan een instelling die niet voldoet aan het besluit te maken krijgen met een intrekking van de ANBI-status. Die intrekking zou dan eventueel weer aangevochten kunnen worden in bezwaar en beroep, maar dat leidt wel tot onzekerheid over belangrijke fiscale vrijstellingen en faciliteiten. Wij adviseren dus hoe dan ook goed te kijken naar de hoogte van en toelichting op alle reserves.
Ad 3 Stamvermogen
Stamvermogen betreft vermogen dat uit een schenking of nalatenschap is verkregen en dat op grond van expliciete voorwaarden van de schenker of erflater in stand moet worden gehouden. Ontbreekt een dergelijke bepaling, dan kwalificeert het vermogen niet als stamvermogen.
Stamvermogen moet aan de volgende nadere eisen voldoen:
- Stamvermogen mag niet door het bestuur worden aangewezen.
- Ongerealiseerde waardestijgingen (zoals koerswinsten op aandelen) gelden volgens het beleid als rendement dat besteed moet worden, tenzij de schenker expliciet heeft bepaald dat de vermogensbestanddelen zelf behouden moeten blijven.
- Een ANBI mag een vast bestedingspercentage hanteren over het stamvermogen, mits dit onderbouwd is met een meerjarige rendementsprognose en jaarlijks wordt herijkt. Dit biedt enige ruimte, maar vereist een zorgvuldige monitoring.
Helaas is onduidelijk of een ANBI zelf mag kiezen om vermogen in stand te houden teneinde daaruit structureel inkomsten voor haar doelstelling te genereren. Denk bijvoorbeeld aan een algemeen legaat dat niet direct wordt besteed, maar wordt belegd ter besteding van de beleggingsopbrengsten aan het algemeen nut. Enerzijds lijkt het besluit dit te verbieden, maar anderzijds zou ook beargumenteerd kunnen worden dat dit nog past, zeker op basis van een bredere wetsuitleg. De onzekerheid over dit soort reserves neemt helaas toe. In dat opzicht achten wij het besluit een gemiste kans. Bij ANBI’s die vermogen willen reserveren voor de lange termijn, kan het verstandig zijn om nader advies in te winnen en eventueel in overleg te treden met de Belastingdienst.
Crowdfunding en loketinstellingen
Het besluit biedt concrete handvatten voor de beoordeling van zogeheten crowdfunding- en loketinstellingen. Loketinstellingen die uitsluitend gelden voor doorstorten op aanwijzing van de donateur, zonder een eigen algemeen nuttige doelstelling na te streven, lopen risico de ANBI-status te verliezen. Dit geldt in ieder geval voor instellingen die deze activiteiten als enige doel hebben, zo blijkt uit het besluit. In de praktijk zien wij dat het geven van geoormerkte giften op basis van duidelijk en concreet eigen beleid van een ANBI wel mogelijk blijft.
Nieuw is een uitleg over crowdfunding, waarbij de “crowd” bepaalt welke projecten financiering ontvangen. Een ANBI die geen steunstichting is, mag alleen aan crowdfunding doen als zij daarin een eigen inhoudelijke rol vervult. Het besluit noemt hierbij enkele relevante beoordelingscriteria ter toetsing van het algemeen nut vereiste, zoals het hanteren van een zelfstandige algemeen nuttige doelstelling en het kritisch en doelgericht uitvoeren van projectselectie en uitbetalingen.
Deze richtlijnen sluiten min of meer aan bij eerdere discussies over de voorwaarden waaronder steun aan niet-ANBI’s mogelijk is. Opvallend is dat het besluit juist over dat aspect – onder welke voorwaarden een ANBI niet-ANBI’s wel of niet mag ondersteunen – niets zegt, terwijl daar in de praktijk veel over te doen is.
Welzijnsactiviteiten
Activiteiten die onder de categorie “welzijn” vallen, kunnen worden aangemerkt als algemeen nuttig. In de praktijk leidt dit regelmatig tot discussie over de reikwijdte van het begrip “welzijn”. Het beleid verduidelijkt dat instellingen die zich primair richten op persoonlijke ontwikkeling of ontspanning in beginsel niet in aanmerking komen voor de ANBI-status. Volgens het besluit geldt dat activiteiten op het gebied van ontspanning, vermaak (bijvoorbeeld vakanties) en persoonlijke ontwikkeling alleen als algemeen nuttig kunnen worden beschouwd wanneer zij gericht zijn op kwetsbare doelgroepen (zoals zieken, ouderen of mensen in sociaal isolement). Vaak moet dit ook duidelijk zijn vastgelegd in het beleid van de ANBI, is onze ervaring.
Buitenlandse instellingen
Landen die geen lidstaat zijn van de Europese Unie en waarmee Nederland geen relatie heeft tot uitwisseling van gegevens rondom belastingheffing, worden aangemerkt als derde landen. Instellingen die zijn gevestigd in zogenoemde derde landen kunnen nog steeds als ANBI worden aangemerkt. Wel geldt voortaan de verplichting om jaarlijks voldoende inzicht te verschaffen in de feitelijke gang van zaken, bijvoorbeeld via een accountantsverklaring. Bij het ontbreken van dergelijke transparantie kan de ANBI-status worden geweigerd of ingetrokken.
Overig
In het besluit wordt ook nog ingegaan op:
- De gevolgen van een ANBI-intrekking met terugwerkende kracht voor de schenkbelasting, ook bij begunstigden.
- De vergoedingen voor bestuurders en de Raad van Toezicht van een ANBI.
- De vraag in hoeverre een ANBI een (commercieel) tarief mag vragen voor haar activiteiten.
Deze drie onderwerpen sluiten aan bij eerder bekende uitgangspunten, maar het kan zeker zinvol zijn ook deze nog eens kritisch na te lopen.
Tot slot
Het nieuwe ANBI-besluit kan op bepaalde onderdelen impact hebben op jouw organisatie. Wij denken graag met je mee over de gevolgen van het nieuwe besluit en welke acties eventueel nodig zijn.
