Kabinet: grote giften worden openbaar
Op 21 december 2018 is het consultatiewetsvoorstel “Wet transparantie maatschappelijke organisaties” gepubliceerd. Een donateur die per jaar EUR 15.000 of meer schenkt aan een maatschappelijke organisatie zal met naam, bedrag en woonplaats openbaar worden gemaakt. Maatschappelijke organisaties zijn de stichting, vereniging, kerkgenootschap of een vergelijkbare buitenlandse rechtsvorm. Met dit wetsvoorstel wil het kabinet voorkomen dat buitenlandse geldschieters invloed kunnen uitoefenen op nationale maatschappelijke organisaties. Ook is voorgesteld dat stichtingen een balans en staat van baten en lasten gaan deponeren bij het handelsregister.
Het voorstel strekt tot uitvoering van het regeerakkoord 2017 – 2021. In dit voorstel is opgenomen dat het ongewenst is dat vanuit het buitenland via geldstromen naar politieke, maatschappelijke en religieuze organisaties invloed kan worden gekocht. Daarom moeten deze geldstromen meer transparant worden gemaakt. Naar onze mening schiet de drang naar transparantie zijn doel echter voorbij. Het wetsvoorstel geldt immers voor alle donaties uit binnen- en buitenland, ongeacht of zij ten doel hebben “invloed te kopen”. De vraag komt op of grote giften van goede doelen door dit wetsvoorstel niet scherp zullen dalen.
Het wetsvoorstel kent twee onderwerpen: (1) de verplichting voor maatschappelijke organisaties om een donateursoverzicht openbaar te maken en (2) een deponeringsplicht voor stichtingen.
Giften openbaar
Uit de Memorie van Toelichting van het conceptwetsvoorstel blijkt dat het kabinet waarde hecht aan maatschappelijke organisaties en ook geen bezwaar heeft op financiering (uit het buitenland). Er is wel bezwaar tegen de afhankelijkheid van een organisatie aan een bepaalde donateur. Hiermee kan een onwenselijke invloed op de organisatie worden uitgeoefend.
Om dit te voorkomen, zullen de volgende maatschappelijke organisaties giften van EUR 15.000 of meer moeten gaan verantwoorden:
• stichting;
• vereniging;
• kerkgenootschappen (of hun bovenplaatselijke organisaties);
• vergelijkbare rechtspersonen die duurzaam activiteiten in Nederland uitoefenen.
De bovenstaande maatschappelijke organisaties moeten volgens het conceptwetsvoorstel een overzicht openbaar stellen van elke donatie van ten minste EUR 15.000 van een natuurlijk persoon of rechtspersoon. Het donatieoverzicht moet binnen 6 maanden na afloop van het boekjaar openbaar worden gemaakt. Het donatieoverzicht vermeldt:
a. het bedrag van de donatie;
b. de naam en woonplaats of zetel van de natuurlijke persoon of rechtspersoon van wie de donatie is ontvangen;
c. de datum waarop de donatie is ontvangen;
d. indien de organisatie waarvan een kerkgenootschap onderdeel is, het donatieoverzicht opstelt, het kerkgenootschap dat de donatie heeft ontvangen; en,
e. de datum van het opstellen van het donatieoverzicht.
Het bestuur van de maatschappelijke organisatie maakt het donatieoverzicht via de website openbaar. Indien de maatschappelijke organisatie niet over een website beschikt, maakt het bestuur het overzicht openbaar door deponering bij het handelsregister. De verplichting geldt ook voor giften van andere rechtspersonen, behalve als het gaat om subsidies van de overheid. Mocht de maatschappelijke organisatie de jaarlijkse openbaarmaking nalaten, dan pleegt de organisatie daarmee een economisch delict.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen maatschappelijke organisaties worden vrijgesteld van de verplichting om het donatieoverzicht openbaar te maken. Bepaalde categorieën maatschappelijke organisaties die minder kwetsbaar zijn voor onwenselijke invloeden worden vrijgesteld van de verplichting tot openbaarmaking op basis van objectieve, niet-discriminatoire criteria. Hoe deze luiden, is nog niet bekend. Ook kan een maatschappelijke organisatie een verzoek indienen bij de Minister voor Rechtsbescherming om de gegevens over de naam en de woonplaats van een donateur die een natuurlijk persoon is, achterwege te laten, indien publicatie kan leiden tot gevaar voor de veiligheid van de donateur.
Gevolgen openbaar maken giften
Het conceptwetsvoorstel heeft verregaande gevolgen voor de goede doelensector en particulieren die jaarlijks schenken.
ANBI’s
Het wetsvoorstel geldt ook voor ANBI’s. Het is nog niet bekend of ANBI’s onder de vrijstelling voor het donatieoverzicht zullen vallen.
Vermogende particulieren
Een particuliere donateur die niet openbaar bekend wenst te worden gemaakt, kan overwegen om de schenkingen zodanig te verdelen over verschillende ANBI’s dat de jaarlijkse drempel van EUR 15.000 niet wordt overschreden (een reeks kleinere bedragen die alsnog leiden tot een donatie van EUR 15.000 of meer in één boekjaar, leiden alsnog tot een transparantieplicht). Minder eenvoudig zal dat zijn voor particulieren die een reeds ingegane periodieke schenkingen zijn aangegaan ten behoeve van een ANBI (periodieke schenkingen aan een ANBI kunnen geheel aftrekbaar zijn in de inkomstenbelasting in tegenstelling tot niet-periodieke schenkingen). Zeer vermogende particulieren en families richten geregeld ook zelf een ANBI op die zij door middel van periodieke schenkingen financieren. Het is onze ervaring dat deze vermogende families en particulieren juist zeer hechten aan hun privacy.
Publiceren jaarcijfers door stichtingen
In het wetsvoorstel is eveneens een verplichting opgenomen voor alle stichtingen tot de openbaarmaking van de balans en de staat van baten en lasten. Het toepassingsbereik van de openbaarmaking is beperkt tot stichtingen die niet onder het jaarrekeningrecht vallen. Deze openbaarmaking gebeurt door deponering bij het handelsregister.
Ook voor de publicatieplicht voor stichtingen kan een vrijstelling worden aangevraagd. Stichtingen die minder kwetsbaar worden geacht voor misbruik van financieel-economische aard kunnen gebruik maken van de vrijstelling. Hiervoor moeten zij voldoen aan objectieve, niet-discriminatoire criteria. Ook deze criteria zijn nog onbekend.
ANBI’s
Een ANBI dient de balans en staat van baten en lasten al op grond van de ANBI-regels op de website openbaar te maken. Wij kunnen ons voorstellen dat dat grond is voor de vrijstelling van deponering bij het handelsregister.
Vermogende particulieren
Ten behoeve van privacybescherming en family governance wordt ook geregeld gebruik gemaakt van stichtingen, bijvoorbeeld de stichting beherend vennoot van een CV of het stichting administratiekantoor. Het is niet bekend of daarvoor een vrijstelling beschikbaar zal zijn.
