Stan Stevens en Roos van der Beek-Lugten geven in dit artikel een overzicht van de fiscale gevolgen van de omzetting van aandelen zowel op het moment van omzetting als daarna.
1. Inleiding
De omzetting van aandelen in aandelen met verschillende rechten is een in de praktijk veelgebruikte methode om tegemoet te kunnen komen aan de verschillende wensen van aandeelhouders. De invoering van de flex-bv in 2012 heeft het mogelijk gemaakt te variëren met financiële en/of zeggenschapsrechten. De omzetting van aandelen kan ook fiscale gevolgen hebben. De omzetting kan direct leiden tot belastingheffing of tot gevolg hebben dat bepaalde fiscale faciliteiten niet meer van toepassing zijn.
In dit artikel beschrijven wij eerst een aantal situaties waarin een omzetting van aandelen vaak geadviseerd wordt om een gewenste structuur te bereiken (paragraaf 1.1). In de (fiscale) praktijk wordt het begrip ‘omzetting’ vaak gebruikt voor verschillende civiel-juridische figuren, zoals een statutenwijzing, aandelenruil of juridische fusie en/of splitsing om verschillende soorten aandelen te creëren (paragraaf 1.2).
Vervolgens gaan wij achtereenvolgens in op de fiscale gevolgen van een omzetting van aandelen voor de Wet IB 2001 (paragraaf 2), de Wet VPB 1969 (paragraaf 3), de Wet BRV 1970 (paragraaf 4) en de bedrijfsopvolgingsregeling van de Successiewet 1956 (paragraaf 5). We sluiten af met een beknopte samenvatting en conclusie (paragraaf 6).
1.1. Toepassing van omzetting van aandelen
Omzetting van aandelen wordt in de (fiscale) praktijk veelvuldig geadviseerd, bijvoorbeeld met het oog op een bedrijfsopvolging, een management- of werknemersparticipatieplan, het voeren van een apart dividendbeleid of het veranderen van de financieringsstructuur.
In het kader van een bedrijfsopvolging kunnen gewone aandelen worden omgezet in (cumulatief) preferente aandelen waarbij nieuwe gewone aandelen (met een zeer geringe waarde of relatief lage waarde) worden uitgegeven die vervolgens worden overgedragen (door schenking of koop) aan de beoogde bedrijfsopvolgers. De toekomstige waardestijging van de onderneming kan hierdoor toekomen aan de bedrijfsopvolgers waardoor in de toekomst schenk- of erfbelasting en inkomstenbelasting wordt bespaard. Een variant op de bedrijfsopvolging middels cumulatief preferente aandelen is dat niet alle bestaande aandeelhouders hun aandelen omzetten in cumulatief preferente aandelen en dat de andere aandeelhouder(s) zijn gewone aandelen behoudt. Aan deze gewone aandelen, die niet worden omgezet, zal de verdere waardestijging van de onderneming worden toegerekend. Ook met deze variant kan schenk- of erfbelasting en inkomstenbelasting worden bespaard.
Bij deze omzetting spelen er verschillende fiscale aandachtspunten, zoals de vraag of sprake is van een vervreemding door de aandeelhouder van de aandelen die worden omgezet, of sprake is van een belaste schenking aan de (eventuele nieuwe) andere aandeelhouders, en of bij een latere schenking of vererving van de preferente aandelen gebruik kan worden gemaakt van de fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten voor de inkomstenbelasting en schenk- en erfbelasting.
Bij een management- of werknemersparticipatieplan kan het de wens zijn om werknemers te laten meedelen in de winst van de onderneming door ze bepaalde winstrechten te geven zonder dat zij zeggenschap krijgen in de onderneming. Ook hier zijn de fiscale aandachtspunten: de mogelijke vervreemding van het belang, de vraag of de werknemers een aanmerkelijk belang of een lucratief belang verkrijgen en of de deelnemingsvrijstelling kan worden toegepast als zij deze aandelen via een vennootschap houden.
1.2. De civiel-juridische duiding van een omzetting
De omzetting van aandelen in aandelen waar andere rechten en/of verplichtingen aan (kunnen) worden verbonden, wordt ook wel een conversie genoemd. In deze bijdrage hanteren wij het begrip omzetting. De definitie omzetting van aandelen is niet in de civiele wetgeving geregeld, noch in de fiscale wetgeving. De definities die in de literatuur door diverse schrijvers aan het begrip omzetting worden gegeven, lopen sterk uiteen. Wel bestaat er tussen de verschillende schrijvers nagenoeg overeenstemming dat onder een omzetting van aandelen geen inkoop, intrekking of uitgifte van nieuwe aandelen wordt verstaan maar dat de essentie van een omzetting kort gezegd inhoudt dat de aan bestaande aandelen verbonden rechten en/of verplichtingen door de omzetting wijzigen. Voor deze bijdrage sluiten wij bij de ruime juridische definitie die Quist aan het begrip omzetting (of de door hem gehanteerde benaming conversie) verbindt, namelijk:
‘het omzetten van een of meer aandelen in het kapitaal van een vennootschap in een of meer aandelen in het kapitaal van dezelfde vennootschap met een gelijke, lagere of hogere nominale waarde, waaraan ingevolge de statuten andere rechten en/of verplichtingen zijn verbonden’.
Onder ander soort rechten kan worden verstaan economische rechten of zeggenschapsrechten. Bij verplichtingen kan bijvoorbeeld worden gedacht aan (bij)stortingsverplichtingen.
Quist geeft hierbij aan dat de soort of aanduiding van het aandeel door de omzetting niet hoeft te wijzigen. Het enkel wijzigen van bijvoorbeeld het recht tot goedkeuring van bepaalde bestuursbesluiten, zonder dat de ‘naam’ van het aandeel wijzigt, wordt daarmee ook beschouwd als een omzetting. Het enkel vernummeren van aandelen, zonder dat er andere rechten of verplichtingen wijzigen, wordt hierbij niet als omzetting beschouwd. Door de door Quist gehanteerde ruime definitie worden de verhoging of verlaging van de nominale waarde van aandelen wel aangemerkt als een omzetting. Voor wat betreft de verkrijging van aandelen in een andere entiteit, zoals bij een fusie en splitsing, merkt Quist expliciet op dat dit volgens hem niet onder de definitie van een omzetting valt.
Voor fiscale doeleinden wordt wel gesproken over een omzetting van aandelen in geval van juridische fusie, afsplitsing of zuivere (ruzie)splitsing van een vennootschap, omdat ook in die gevallen aandelen met een andere nominale waarde en ander soort rechten en/of verplichtingen kunnen ontstaan. Aandelen met een andere nominale waarde en ander soort rechten en/of verplichtingen kunnen ook ontstaan door de uitgifte van nieuwe aandelen aan de aandeelhouder in het kader van een emissie, al dan niet tegen inbreng van andere aandelen. In dat laatste geval kan in fiscale zin sprake zijn van een aandelenfusie.6 Aan deze uit te geven aandelen kunnen andere rechten en/of verplichtingen verbonden zijn dan aan de oorspronkelijke aandelen die de aandeelhouder hield.
Dit artikel richt zich specifiek op de fiscale aspecten van een omzetting van aandelen door middel van een statutenwijziging (conversie) zoals bedoeld in het door Quist gehanteerde begrip zoals hierboven beschreven. Voor zover dat voor de praktijk relevant is, zullen wij een vergelijking maken met de gevolgen van een fiscale aandelenruil of -fusie.
Een verdere civielrechtelijke en goederenrechtelijke behandeling van de omzetting van aandelen gaat het bestek van dit artikel te buiten.
Voor het volledige artikel klikt u hier.
